Hoewel wij eten misschien als vanzelfsprekend zien, kan eten voor personen met autisme best een complexe opdracht zijn. Zo hebben kinderen met autisme hebben voor het beheersen en automatiseren van motorische handelingen bijvoorbeeld vaak meer tijd nodig. In situaties van angst, stress en onduidelijkheid zijn deze handelingen extra moeilijk. Daarnaast hebben personen met autisme vaak moeite met de textuur van bepaalde voedingsmiddelen. Ook de temperatuur, de geur en het uitzicht van eten kan voor te veel of net te weinig prikkels zorgen.

Begrijpen van de eetsituatie (context) is vaak ook een uitdaging. Kunnen inschatten van contexten is vaak moeilijk voor personen met autisme. Voorspellen van wat voedingsmiddelen met zich mee zullen brengen, is daardoor niet evident en kan zorgen voor onzekerheid of angst. Eten is daarnaast ook een sociale aangelegenheid. Sociale regels en verwachtingen aanvoelen, is minder evident voor personen met autisme. Omdat maaltijden tenslotte ook een uitdaging kunnen zijn op vlak van executieve functies (planning, organisatie, taakinitiatie, ...) zullen we hier ook aandacht aan schenken tijdens de begeleiding. 

Tijdens het intakegesprek verkennen we de concrete hulpvraag. Welk doel stelt de persoon met autisme of stellen de ouders van het kind met autisme? Eetproblemen kunnen zorgen voor bezorgdheden en frustraties bij zowel de persoon met autisme als bij de omgeving. Ik vind het enorm belangrijk om bij het stellen van doelen rekening te houden met de mogelijkheden van alle betrokkenen. Hierbij is zowel de draagkracht/draaglast balans van de persoon met autisme als die van de omgeving belangrijk. 

Via het stellen van concrete doelen omtrent het eetprobleem, proberen we:

- een basisvoeding te bereiken, rekening houdend met de uitdagingen die de individuele persoon met autisme ervaart

- om medisch gezien gezond te kunnen blijven 

- en op sociaal vlak voldoende mee te kunnen

Om deze doelstellingen te kunnen bereiken, zijn aanpassingen nodig aan het eten of aan de eetsituatie van de persoon met autisme. De bedoeling van de begeleiding is om ruimte te creëren om te leren eten, zonder druk uit te oefenen. Ook als het medisch gezien noodzakelijk is dat het kind (meer) eet, heeft het geen zin om druk uit te oefenen. In dergelijke situaties kan het nodig zijn om via medische voeding de nutriënteninname te verhogen. 

Voldoende basisrust is cruciaal om aan eetproblemen te kunnen werken. Soms is het nodig om hier eerst ruimte te creëren om te kunnen komen tot behandeling van de eetproblemen. Om te komen tot eten, mag de emmer maar halfvol zijn. Vaak is het dan ook nodig om andere dagdagelijkse situaties in het leven onder de loep te nemen en af te stemmen op de persoon met autisme. 

Enkele voorbeelden die we zien 'boven de ijsberg'...

'De overgang van gemixte voeding naar stukjes voeding lukt niet.'

'Brood uit een brooddoos stinkt.'

'Een velletje in de soep = drama.'

'Als de schooldag te druk was, eet mijn zoon 's avonds geen warme maaltijd meer.'

'Ik eet eerst mijn vlees, nadien mijn groenten en als laatste mijn aardappelen.'

'Mijn dochter heeft een afkeer voor banaan. Ze kokhalst als ze haar broer een banaan ziet eten.'

'Papa wil dat ik met bestek eet, maar ik eet veel liever met mijn handen.'

'Als onze vaste frituur onverwachts gesloten is, is mijn dag om zeep.'

'Aan tafel blijven zitten, is heel erg moeilijk.'

'Mijn kind lust rijst, kip, paprika en courgette, maar lust geen wok.'

'Ik eet in vlagen. Nu zit ik weer in de periode van kaas op min boterham. Enkele weken geleden at ik altijd choco.'

'Het eten is meestal nog te heet voor mijn zoon.'

'Als ik geen honger heb, eet ik niet. Soms eet ik dus de ganse dag bijna niets.'

'Mijn dochter eet appels enkel en alleen op school. Thuis wil ze geen appel eten.'

'Ik wil het liefst overal mayonaise bij.'

'Voedingsmiddelen die samen op mijn bord liggen, mogen elkaar niet raken.'

'Mijn zoon lijkt me niet te horen als ik vraag om aan tafel te komen.'

Enkele mogelijke verklaringen die we niet zien 'onder de ijsberg'...

Sensorische verwerking

Met 'sensorische verwerking' bedoelen we de verwerking van prikkels die waargenomen worden met onze zintuigen. Dit geldt niet enkel voor smaak, maar zeker ook voor geur, zicht, gehoor en tast. Daarnaast kunnen ook het vestibulair zintuig en proprioceptie invloed hebben op de eetsituatie. Niet alleen voeding veroorzaakt prikkels. We bekijken sensorische verwerking zeer ruim. Er is niet alleen sprake van overgevoeligheden, zeker ook van ondergevoeligheden.

Contextblindheid

Met ‘contextblindheid’ bedoelt men dat de context niet meegenomen wordt bij de interpretatie van wat er gebeurt. Personen met autisme hebben het moeilijk met de wisselende betekenissen van taal, maar ook van gebeurtenissen, afspraken, … Hierbij is het belangrijk dat je de context steeds meeneemt in de betekenisverlening en dat is minder evident voor personen met autisme. Vooral de niet-waarneembare context kan moeilijk zijn. Je moet je hierbij kunnen inbeelden wat mogelijks allemaal kan meespelen. Dit alles zorgt ervoor dat dingen vaak anders, verkeerd of niet begrepen worden.

Centrale coherentie

Met ‘centrale coherentie’ bedoelt men het zien van samenhang in wat wordt waargenomen. Normaal nemen we zaken in zijn geheel waar. Personen met autisme nemen zaken meer in stukjes waar, in fragmenten. Zie zijn meer gefocust op details en missen daardoor vaak het zicht op het grotere geheel. Omdat dit leidt tot chaos in hun hoofd, hebben ze de neiging om veiligheid te zoeken in repetitieve handelingen, routines en structuren. Ze zijn hierdoor minder flexibel en hebben het moeilijk met veranderingen. Daarnaast zorgt het verminderde zicht op de samenhang tussen verschillende zaken ervoor dat ze moeite hebben met transfer van bijvoorbeeld vaardigheden van de ene naar de andere context. Zo zien we bijvoorbeeld dat sommige kinderen met autisme op school wel fruit eten, maar thuis niet. 

Theory of mind

Met ‘theory of mind’ bedoelt men het kunnen voorstellen van de binnenkant van iemand anders. Het houdt in dat je verwachtingen, bedoelingen, wensen, kennis en opvattingen van iemand anders kan inschatten. Aangezien het voor personen met autisme moeilijker is om het gedrag van anderen te begrijpen, is deze theorie een verklaring voor de moeilijkheden die zij hebben in verband met sociaal contact en communicatie. Eten is een sociaal gebeuren. 

Executieve functies

Met ‘executieve functies’ bedoelt men de besturingsfuncties, de functies die belangrijk zijn om te komen tot het oplossen van een probleem. Voorbeelden hiervan zijn: het beheersen van impulsen, het richten, houden en wisselen van aandacht, het plannen en organiseren. Van zodra meer zelfstandigheid verwacht wordt op vlak van organisatie van de maaltijdmomenten, kunnen storingen in executieve functies zorgen voor problemen. 

 Predictive coding hypothese

De laatste nieuwe wetenschappelijke inzichten in de werking van ons brein vertellen ons dat het waarnemen van de wereld rondom ons niet start met het ontvangen van prikkels. Ons brein voorspelt wat er zal gebeuren en toetst bij de zintuigen af of de voorspelling correct was. Vaak is de voorspelling voldoende accuraat om te kunnen overleven en soms is er sprake van voorspellingsfouten (al dan niet belangrijk om te kunnen overleven). Het brein van personen met autisme zou meer belang hechten aan deze voorspellingsfouten waardoor het moeilijker is om  te vertrouwen op de voorspellingen van het eigen brein. Zo kunnen voedingsmiddelen die plots van smaak/verpakking/textuur veranderen een erg vervelend gevoel veroorzaken en zo ook het vertrouwen in voeding in het gedrang brengen. 

Zowel voor de ouders als voor de personen met autisme zelf is het van groot belang om inzichten te ontwikkelen in de onderliggende oorzaken van de eetproblemen. Tijdens de begeleiding zet ik daarom sterk in op psycho-educatie. We toetsen af in welke mate men voorbeelden vanuit onderliggende kaders herkent binnen de eigen eetsituatie thuis. Van hieruit kunnen we werken rond gerichte aanpassingen aan het eten en/of de eetsituatie.